دکترمحمد صیادی نژاد/متخصص اعصاب و روان/فعال امور شهری و تعاون
زلزلههای مهیب بوئین زهرا، طبس، منجیل و رودبار با تلفات انسانی دهها هزارنفری در تاریخ ایران و حافظه ایرانیان ثبت شده است. زلزله (Earthquake ) چیست که اینچنین در طول تاریخ، به بشر آسیب جانی و مالی میرساند؟ آیا قبل از ساخت بناها با سنگ و گل زلزله کشتار میکرد یا صرفاً موجب وحشت انسان میشد؟! آری، نکته همین جاست که زلزله عارضهای طبیعی و با قدمتی چند میلیون ساله که بروز آن با آزاد سازی انرژیهای نهفته و ایجاد شکاف در قشر زمین موجب تغییراتی در کره زمین مانند تشکیل قارهها، کوهها، اقیانوسها، دریاها، رودخانهها، چشمهها و ... گردیده است.
خصیصه زلزله، وقوع آن در محدوده زمانی یک دقیقه و لرزش شدید قطعهای از پوسته زمین و گاهاً ایجاد شکاف (گسل) است که با ثبت پیش لرزهها و پس لرزهها میتوان زلزله اصلی را معین نمود البته زلزله اصلی معمولاً دارای بالاترین شدت و تخریب است، هرچند اطلاعات بشر در رابطه با زلزله هنوز کامل نشده است. اما به راستی بشر از چه زمانی در مقابل زلزله آسیبپذیر شد؟ وقتی بشر در بناها و آبادیهایی که خودش ساخت و در آن اسکان یافت در مقابل زلزله آسیب پذیرتر شد و حتی اقوامی در اثر این عارضه طبیعی نابود شدند، درحال حاضر بشر فجایع مربوط به زلزله را با توجه به فراگیری رسانهها به درستی درک میکند چون که انسانها میتوانند با سایرین همدردی و همدلی داشته باشند.
یاد و خاطره جانباختگان و بازماندگان این حوادث دلخراش بالاخص «شهروندان بم» را گرامی میداریم و امیدواریم که ضمن توجه به «ایمنی در برابر زلزله و تلاش در جهت کاهش اثرات و خسارات ناشی از بلایای طبیعی» علاوه بر پیش بینی، پیشگیری، آمادگی و مقابله با بلایای طبیعی در مسیر بازسازی، بازتوانی و توانبخشی جسمی و روانی آسیبهای وارده نیز کوشا باشیم.
اما زلزله احتمالی تهران با وجود تعدادی گسل بزرگ در شمال و جنوب شهر و تعداد بیشتری گسل کوچک و پراکنده در شهر و استان تهران از اهمیت بالایی برخوردار است، به نظر برخی از کارشناسان این زلزله دیر یا زود به وقوع خواهد پیوست و دوره بازگشت سپری شده است و به قول ایشان هر ساعت به زمان وقوع آن نزدیک و فرصت کسب آمادگی کمتر میشود هرچند در تهران با اعمال مقررات ساختمان سازی تا حدودی نگرانی در برخی موارد کاهش یافته است ولیکن وجود بافت فرسوده به میزان بسیار زیاد، گسترش شهر و ازدحام بناها و مشکلات معابر شهری موجب نگرانی است، وجود شبکههای غیر مقاوم آب، برق، گاز و مخابرات خود میتواند عامل تشدید کننده خسارات ناشی از سوانح و زلزله احتمالی باشد و در این روز ملی لازم است از مسئولین مربوطه بخواهیم چک لیستهای مرتبط را به صورت عمومی اعلام نمایند.
در بین این موارد شبکه انتقال گاز شهری از همه خطرناکتر به نظر میرسد چون در صورت بروز حادثهای بزرگ، برای قطع گاز شهر به چندین ساعت زمان نیاز داریم و در حالیکه فشار در شبکه گاز بسیار بالاست همانطور که در حادثه شهران شاهد بودیم این امر بسیار مهم است و امیدواریم که قبل از وقوع حادثه شبکه گاز فعلی را مقاوم سازی و سپس با سرمایه گذاری صحیح آن را جمع آوری و به جای آن از انرژیهای ایمنتری همچون برق استفاده نمائیم به بیان دیگر گاز را خارج از شهر به برق یا گرما تبدیل کرده و با شبکههای مدرن و با حداقل هدررفت آنها را به شهر وارد کنیم. اخیراً بحثهایی راجع به اهمیت آلودگی هوا، ترافیک، حمل و نقل عمومی و ... مطرح میشود که در جای خود بسیار مهم هستند ولی متاسفانه زلزله مهیب تهران میتواند تهدید کننده حیات سیاسی و تمامیت ارضی کشور عزیز ایران اسلامی باشد، به هوش باشیم و اولویت ها را جابجا نکنیم، زلزله تهران واقعیتی است که علاوه بر همه خطرات پیش گفته نیازمند توجه همه جانبه و حتی ادامه بررسی طرح انتقال پایتخت است.
درخاتمه تاکید میشود اگر تاکنون توانستهایم با بهسازی خانهها و بناها پیش بینی تلفات احتمالی را به حداقل برسانیم، با گاز وحشتناک زیر پاهایمان چه باید بکنیم؟ حادثه شهران را فراموش نکنیم که در ابعاد کوچک چه حادثه وحشتناکی اتفاق افتاد و هیچکس توان و فرصت کاری را پیدا نکرد لذا لازم است که این موضوع را به چالش و خواست عمومی تبدیل کرده و از مسئولین بخواهیم گاز شهری را با انرژیهای ایمنتری نظیر برق جایگزین و به شهر تهران وارد کنند. با بیتی از ملک الشعرای بهار که توسط هنرمند محبوب مرحوم ایرج بسطامی اجرا و منتشر شده است کلام را به پایان میبریم: «ای خطه ایران مهین، ای وطن من ای گشته به مهر تو عجین، جان و تن من»