مساله مهم این بود که آمریکاییها که میخواستند مس سرچشمه را ترک کنند، اعلام کردند تا ما برنگردیم، مس سرچشمه راهاندازی نمیشود. دلیلشان هم این بود که صنعت مس ایران را آمریکاییها ایجاد کردهاند و سبک کاریشان هم به این نحو بود که برای ایران وابستگی ایجاد کنند اما در عمل اتفاق دیگری افتاد.
به گزارشصبح تهران به نقل از تابناک اقتصادی، سالها است که نفت در خاورمیانه یک عنصر سیاسی است و کودتاهای زیادی از سوی آمریکاییها و غربیها در کشورهای نفتخیز ایجاد شده تا بتوانند دستنشاندههای خود را در این کشورها بگمارند و نفت را به عنوان انرژی که قابلیت حرکت در همه صنایع را بوجود میآورد، در اختیار خود بگیرند. آن را به تاراج ببرند و ثروتش را در اختیار داشته باشند. همین مشکل را کشورهای آمریکای جنوبی هم دارند؛ خاورمیانهایها با نفت، آمریکای جنوبیها هم با مس.
واقعیت آن است که وجود معادن بزرگ مس دنیا در کشورهای آمریکای جنوبی سبب شده تا طی سالیان متمادی، آمریکاییها با کودتای خود، دست نشاندههایشان را در این کشورها بگمارند و معادن مس آنها را نیز به چنگال خود درآورند و منابعشان را تاراج کنند.
آنگونه که در کشورهایی همچون شیلی که بزرگترین معادن مس دنیا را در اختیار دارند، آمریکاییها سالهای سال مسلط بوده و عوامل خود را در آنجا منصوب کرده بودند تا اینکه بالاخره در شیلی انقلابی برپا شد و به رهبری آلنده آمریکا را از این کشور اخراج و صنعت مس شیلی را ملی اعلام کردند. اینجا بود که دست آمریکایی ها از این معادن قطع شد.
اما تحرک آمریکاییها برای ورود به صنعت مس در دنیا، به همین جا ختم نشد. آنها این باربه دنبال معادن بزرگ مس دنیا گشتند تا خلاء معادن مس شیلی را جبران کنند.
لذا سالهای پیش از انقلاب یکی از معادن بزرگ مس دنیا یعنی مس سرچشمه، با رایزنی با شاه، در اختیار آمریکاییها قرار گرفت. خود شاه هم که از مزدوران آمریکاییها بود، به راحتی پذیرفت که معدن مس سرچشمه را در اختیار آمریکاییها بگذارد و قراردادی ببندد که این معدن با تکنولوژِی آمریکاییها راهاندازی شود.
به همین دلیل بود که در ایران، کار آماده سازی برای بهرهبرداری از ذخایر غنی مس سرچشمه کلید خورد و به سرعت شروع به آماده سازی معدن و نصب تجهیزات کارخانه جات ذوب و تغلیظ نمودند.
دلیل اینکه این فعالیت به سرعت انجام میشد، این بود که آمریکاییها میخواستند هرچه سریعتر به منافع خود از این معدن غنی دست یابند اما کار به انقلاب اسلامی ایران کشید و در سال 57 که منجر به سقوط شاه شد، آنها به دلیل جذابیت معدن همچنان در ایران ماندند تا شاید با دولت بازرگان، وارد مذاکره شده و در این معدن غنی، ماندگار شوند.
اما همه چیز بعد از روی کار آمدن دولت شهید رجایی، نقش بر آب شد. و آمریکایی ها مجتمع مس سرچشمه را ترک کردند و روزی هم که میخواستند با این منطقه برای همیشه خداحافظی کنند، روی دیوارهای شهرک مسکونی سرچشمه که ساکنان آن را مهندسان و کارگران این معدن تشکیل میدادند؛ اینگونه نوشتند:
"WE WILL COME BACK" یعنی ما بر خواهیم گشت و شما بدون وجود ما نمیتوانید کاری از پیش ببرید. در حالی که این گونه نشد و علیرغم جنگ تحمیلی و تمامی تنشهایی که به لحاظ سیاسی و اقتصادی در ایران ایجاد شد، اولین شمش مس در ایران، به همت کارکنان دلسوز صنعت مس در سوم خرداد سال شصت و یک همزمان با فتح خرمشهر تولید شد.
برای مشخص شدن ابعاد این داستان، تابناک اقتصادی گفتگویی با محمدهادی اردبیلی، مدیر عامل اسبق شرکت ملی صنایع مس ایران انجام داده است.
وی با اشاره به تهدیدی که آمریکاییها همزمان با ترک مس سرچشمه انجام داده و عنوان کردند که ایرانیها مجبور خواهند شد که باز هم به سراغ آمریکاییها بیایند، به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: آن زمان دولت شهید رجایی سر کار آمده بود و مهندس موسویانی هم وزیر معادن و فلزات بود. من به دلیل اینکه فارغ التحصیل دانشگاه پلیتکنیک بودم، در ذوب آهن اصفهان کار می کردم. بنابراین به درخواست وی، از سال 60 به مس سرچشمه آمدم تا بتوانیم باکمک کارکنان دلسوز مجتمع مس سرچشمه این صنعت عظیم را راه اندازی کنیم.
اردبیلی ادامه داد: مساله مهم این بود که آمریکاییها که میخواستند سرچشمه را ترک کنند، اعلام کردند تا ما دوباره برنگردیم، مس سرچشمه راهاندازی نمیشود.
وی تصریح کرد: در این میان سه نکته اصلی مطرح است: اول آنکه آمریکاییها در صنعتی که وارد میشوند، کار را به نحوی پیش میبرند که بدون تغییر سیستمها چارهای به جز استفاده از تکنسینها و قطعات آمریکایی نباشد، به این معنا که آمریکاییها، سیستم تعمیرات اساسی ندارند و بیشتر بر روی تعویض قطعات متمرکز میشوند، یعنی هر قطعهای که نیاز به تعمیر داشته باشد، بجای تعمیر تعویض میشود.
به گفته وی، این نمونه حرکت آمریکاییها در دنیا، در صنعت خودروسازیشان هم نمایان است؛ به این معنا که زمینهای بزرگی در آمریکا به گورستان اتومبیل معروف است و اگر ایرادی در یکی از اتومبیلها پیش آید، آن را دور انداخته و خودروی نو جایگزین آن می کنند در حالی که آنها با کمترین سرویس و تعمیراتی میتوانند روی پا شوند. بر خلاف این سیستم، در ذوب آهن اصفهان چنین روندی وجود نداشت و با انجام بازدید و تعمیرات هفتگی، ماهانه، شش ماهه و سالانه و تعمیرات اساسی از قطعات و تجهیزات در حین کار حداکثر بهره گیری می شود.
اردبیلی ادامه داد: بر این اساس تیمی از ذوب آهن اصفهان در مس سرچشمه مستقر شد و سیستم تعمیرات را در این صنعت مس پیاده کردند و در نهایت توانستیم در شرایط تحریم این صنعت را با پیاده نمودن سیستم تعمیرات سرپا نگه داریم. چراکه آمریکاییها، از اوایل انقلاب تحریم را بر علیه ایران آغاز کرده بودند و به ایران قطعات نمیدادند، لذا سیستم تعمیرات وقتی ایجاد شد به نحو احسن توانستیم از پس آمریکایی ها برآییم و مس سرچشمه فعالیت خوذ را به صورت مستمر آغاز کرد.
وی اظهار داشت: از سوی دیگر، سیستم انبار آمریکایی را به سیستم انبار ذوب آهن تغییر دادیم، چراکه سیستم انبار آمریکایی به نحوی است که هر قطعه را به انبار برای تحویل آن مراجعه شود، نام کمپانی غربی قطعه را به شما ارائه میدهند تا سفارش خرید خارجی صادر شود، اما در سیستم ذوب آهن، مشخصات فنی قطعه ارائه می شود و سیستم می تواند این قطعات را پیدا کرده یا داخلی سازی کند .
مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع مس ایران خاطرنشان کرد: آمریکا در هر صنعتی که در کشورهای دیگر برپا می کند، کارگاه ساخت ایجاد نمی کند تا وابستگی آن کشورها را به خود به صورت مستمر حفظ کند. بنابراین برای سفارش قطعات مجبور بودیم به آمریکاییها مراجعه کنیم که عملا تحویل قطعه در شرایط تحریم امکان پذیر نبود؛ به همین دلیل، تولید متوقف میشد. اما با اقدام و تصمیم مدیریتی که انجام شد، در مس سرچشمه کارگاههای ساخت قطعات لاستیکی - فلزی و همچنین ریخته گری احداث شد و هر قطعه که اشکال پیدا می کرد، مشخصات فنی آن را داشتیم و در کارگاه ساخت داخلی سازی می کردیم. اگر هم قطعه ای را در داخل کارگاه ساخت نمی توانستیم بسازیم، به کارگاههای ساخت داخلی که قبلا آنها را شناسایی کرده بودیم از جمله ذوب آهن سفارش می دادیم .
اردبیلی ادامه داد:
با یاری خداوند وهمت مدیران و کارکنان شریف مجتمع عظیم مس سرچشمه، و با تغییرسیستمهای امریکایی مذکور، توانستیم در سوم خرداد سال 1361 همزمان با فتح خرمشهر، اولین شمش مس را در کارخانه ذوب مس سرچشمه تولید کنیم، که با این راهاندازی، شور و شعف وصف ناپذیری در میان کارگران، تکنیسینها و مهندسین مجتمع حاکم شد و همگی بی اختیار اشک شوق ریختند. در این حال و هوا بودیم که حدود یک ساعت بعد، رادیو آزادی خرمشهر را اعلام کرد. با اعلام این خبر شور و شوق در مجتمع چندین برابر شد و تبدیل به راهپیمایی عظیمی در داخل مجتمع شد که با شعارهای «درود بر خمینی» و «مرگ بر آمریکا» از سوی کارکنان همراه گردید و بدین ترتیب کارکنان شریف مس سرچشمه توانستند این پیام امام خمینی را به اثبات برسانند که «ما میتوانیم». در واقع با پیروزی عظیم آزادسازی خرمشهر و همچنین در جبهۀ جهاد اقتصادی، با راه اندازی مجتمع مس سرچشمه، ضربهای دیگر بر پیکر استکبار جهانی از سوی ایران وارد شد.