محمد یوسف کلانتری ثقفی
حقوق مسافر هوایى از جمله مسایلى است که با توجه به رشد صنعت هواپیمایى آنطور که باید به آن پرداخته نشده است.
نسبت به اهمیت سفر و مسافر اسلام توجه ویژه اى دارد و درباره آن اوصافى را بیان کرده و آدابى را مقرر نموده است. در قرآن کریم می فرماید: « سیروا فی الارض» در زمین گردش کنید و پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «سفر کنید تا سالم بمانید»
پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله فرمودند: مرکب خوش و راهوار(در سفر) از نعمتهاى دنیایى است. و نیز فرمودند: دعاى مسافر بىتردید مستجاب است.
امیرمؤمنان على علیه السلام مىفرماید: در مسافرت پنج فائده وجود دارد : اندوهزدایى ، درآمد افزائى، دانش افزایى، ادبآموزى و همراهى با شرافتمندان.
بنابر این براى اهمیت موضوع حمل و نقل هوایى ،جهت ارایه خدمات به جوامع بشرى ، موارد ذیل بوجود آمده است:
1- اختراع هواپیماهاى غولپیکر ، 2-تهیه وسایل هوانوردى ، 3-تربیت پرسنل و متخصصین پرواز و کارکنان هوایى 4-تهیه و تنظیم کنوانسیونها و معاهدات بینالمللى هوایى ، 5-ایجاد سازمانهاى داخلى (در کشورها) و بینالمللى ،6- وضع قوانین و مقرراتى که بطور مستقیم یا غیر مستقیم به هواپیمایى کشورى مرتبط مىشود. و در مجموع همکاری هاى سازمان ها و مؤسسات حمل و نقل هوایى داخلى و خارجى.
به خاطر نیاز شدید به این وسیله حمل و نقل پیشرفته ، ناچار براى هر بخش از این صنعت یک تشکیلات و سازمانى درست شده تا تمامى امور بصورت منظم و با برنامه پیش رود. براى مثال شرکت هایى که هواپیما دارند تابع یکسرى قوانین و مقررات خاص هستند که در مجموعهاى به نام یاتا گرد هم آمدند تا خود را ملزم به رعایت دستورالعمل هایی کنند.
رسالت یاتا راهبرى صنعت هواپیمایى و کمک به رشد و توسعه آن در سطح بینالمللى است، یا تا حدود 230 عضو دارد که 93 درصد پروازهاى برنامهاى را انجام مىدهند. اعضاى یاتا شرکتهاى هواپیمایی هستند که پروازهاى بینالمللى را انجام مىدهند و کشور متبوعشان عضو رسمى ایکائو است. حقوق هوایى رشته جدیدى از حقوق است که با اختراع هواپیما و بهرهبردارى از آن بوجود آمد . کاربرد حقوق بینالملل هوایى مربوط به هواپیمایى (کشورى) غیر نظامى است ، از این رو مهمترین هدفى که در استفاده از هواپیما در هواپیمایى کشورى مورد نظر است حمل و نقل هوایى است. با توجه به پیشرفته بودن این صنعت و با کیفیت بالایى که در زمینه ایمنى هواپیماها وجود دارد سوانح هوایى در هریک میلیون نشست و برخاست بین یک تا دو مورد در سال بوده است امّا براى حوادثى چون صدمات جسمى و یا فوت مسافر قانون پیشبینىهایى را انجام داده که شرکتهاى هواپیمایى ملزم به رعایت آن هستند و شرکتهاى هواپیمایى هم براى پرداخت سهل الوصول مبالغ تعیین شده توسط مراجع قانونى ذیربط (دادگاههاى صالحه) هواپیما و کادر پرواز و کلیه مسافرین و بار آنها را توسط بیمهگزاران رسمى و داراى مجوز چه داخلى و چه بینالمللى بیمه مىکنند.