نسخه چاپي
ارسال به دوستان
به گزارش مهر، آمارها نشان می دهد که آستانه تحمل مردم ما بسیار کم شده و میزان خشونت افزایش قابل توجه ای یافته است؛ چنانچه براساس آمار اداره کل پزشکی قانونی استان تهران، در دو ماه ابتدایی امسال بیش از ۱۷ هزار و ۹۸۹ نفر به دلیل نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان تهران مراجعه کرده اند. این آمار در مقایسه با تعداد مراجعان به دلیل نزاع در مدت مشابه سال گذشته که ۱۶ هزار و ۸۸۶ نفر بوده است رشد ۶.۵ درصدی را نشان می دهد. هر روز به طور متوسط ۲۹۵ نفر در استان تهران چنان با یکدیگر دعوا می کنند و همدیگر را مورد ضرب و شتم قرار می دهند که کارشان به پزشکی قانونی می کشد یعنی به طور متوسط، هر ۵ دقیقه یک نفر.
آمارمیزان نزاع ها و حتی قتل های ناشی از خشم، ضرورت توجه به این موضوع و اجرای اقدامات لازم جهت نهادینه کردن راه های کنترل خشم بین افراد جامعه و افزایش آستانه تحمل مردم را نشان می دهد.
اما دلیل رشد خشم در جامعه چیست؟ دکتر سعید مویدفر جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران می‌گوید: آمارها نشان می دهد بعد از سال ۸۴، اقشار محروم و کم درآمد که اکثریت جامعه ما را تشکیل می‌دهد، به خاطر احقاق حقوق خود دست به تکاپو زدند و انتظارات آنان یکی از مسائلی است که به نزاع دامن می‌زند. همچنین پایین آمدن میزان اعتماد اجتماعی بین افراد و گروه‌ها، مردم و دولت، نیز مزید بر علت شده و حتی گروه‌های اجتماعی همسو و هم جهت را به جان هم انداخته است. در این میان بالا بردن سطح انتظارات مردم بدون پیداکردن راه حل، برای برآوردن انتظارات و نیازهای آنها می‌تواند مزید بر علت وقوع نزاع باشد.
خشم؛ پیامد کاهش سلامت اجتماعی
چرا حال مردم در جامعه مدرن شهری خوب نیست؟ در علت‌شناسی افزایش رفتار خشم‌آلود در بین افراد جامعه می‌توان ابعاد روانشناسی قضیه را نیز در نظر گرفت. دکتر مجید صفاری‌نیا روانشناس و رئیس انجمن روانشناسان اجتماعی ایران درباره چرایی افزایش خشونت، می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد عوامل مرتبط با سلامت اجتماعی در جامعه ما نسبت به گذشته، پایین‌تر آمده و احساس بهزیستی اجتماعی کمتر شده است.
وقتی این احساس پایین بیاید افراد سلامت روانی و سلامت اجتماعی‌شان را از دست داده یا این سلامت را احساس و ادراک نمی‌کنند و به عبارت عامیانه‌تر، حالشان خوب نیست! خشونت، نزاع، درگیری، و حتی پدیده‌ای مانند زورگیری، ابعاد و نشانه‌های ازدست رفتن سلامت اجتماعی جامعه است. وقتی سلامت اجتماعی از بین برود، پدیده‌هایی مانند خشونت، شیوع بیشتری می‌یابد. اگر به دنبال کاهش رفتارهای خشونت آمیز در جامعه هستیم باید عوامل موثر در سلامت اجتماعی مانند انسجام اجتماعی، شکوفایی اجتماعی، مشارکت اجتماعی و پذیرش اجتماعی را بهبود ببخشیم و ارزش‌های اخلاقی، مذهبی و معنوی را در جامعه ترویج دهیم.
تجربه خشم لازم است / کدام خشم برای جامعه خطرناک است؟
محمد بهشتیان روانشناس و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان این که خشم چند بعد دارد که یک بعد آن جسمانی است و زمانی که فرد خشم را تجربه می کند یکسری اتفاقات در بدنش می افتد مانند افزایش خون، افزایش انرژی و دقیقا همان چیزی است که نیاکان ما در چندین هزار سال پیش برای جنگ و گریز در بدنشان تجربه می کردند و به نوعی بدنشان آماده جنگیدن با دشمنان یا فرار می شد. بعد جسمانی خشم در درازمدت می تواند مضر باشد.
او درباره این که چقدر عوامل بیرونی می‌توانند در ایجاد خشم موثر باشند، می‌گوید: مسلما عوامل بیرونی در ایجاد خشم موثر هستند. برای مثال اگر احساس کنیم حقی از ما ضایع شده است و یا در رسیدن به چیزی ناکام شده ایم علی رغم این که حق ما بوده، دچار خشم می‌شویم. به طور مثال وقتی داریم در بزرگراه رانندگی می‌کنیم و یک نفر جلوی ما می‌پیچد و یا این که قرار بوده در یک شغل مناسب استخدام شویم و یک نفر مانع این کار می شود این حس خشم در وجود ما پدیدار می‌شود.
بهشتیان تاکید می‌کند: تجربه خشم و ابراز آن بد نیست اما اگر فردی مرتبا دچار خشم شود در زندگی با مشکل رو به رو خواهد شد. اما اگر فردی حداقل یک بار در روز دچار خشم شود یا به طور هفتگی طغیان را تجربه کند، در چنین شرایطی مساله جدی است و باید برای آن اقدامی انجام داد. بالاترین خشم، خشم زهرآلود است که می‌تواند برای خود فرد و افراد درگیر خطرناک باشد و به دیگران آسیب بزند.
این روانشناس در مورد این که چه افرادی باید برای کنترل خشم از روانشناس استفاده کنند، می‌گوید: افرادی که خشم آنها شدید است یا دائم دچار خشم می‌شوند، باید از روانشناسان برای حل مشکل خود کمک بگیرند. البته این افراد به تنهایی هم می توانند مساله خود را حل کنند اما کمی سخت خواهد بود درست مانند این که یک نفر بخواهد به تنهایی ریاضی یاد بگیرد. اما اگر فرد تلاش کند در زمانی که دچار خشم شد، هیچ اقدامی نکند، هیچ اتفاق خاصی نمی‌افتد. بیشتر کسانی که در زمان ناراحتی اقدام به فحاشی و درگیری می‌کنند، پس از آرام شدن، احساس پشیمانی دارند.
نوع خشونت در جوامع مختلف متفاوت است، حتی در یک جامعه نیز بین گروه ها و اقشار مختلف نوع بروز خشم تفاوت دارد، اما گاه میزان خشونت و خشم در افراد آن قدر افزایش می یابد که به شخصیت آن ها تبدیل می شود.
در مجموع آن چه در بروز و نهادینه شدن خشم و خشونت در رفتار افراد نقش دارد، خانواده، مدرسه، قوانین و محیط زندگی افراد است. چنانچه اگر قوانین جامعه در مقابل خشونت سخت گیرانه و بازدارنده باشد شاهد کاهش خشونت خواهیم بود. به طور مثال اگر قوانین در مورد والدینی که کودکان خود را مورد خشونت قرار می دهند بازدارنده نباشد و یا قوانین سخت گیرانه ای علیه تنبیه و تحقیر کودکان در مدارس وجود نداشته باشد، بیشتر شاهد بروز خشونت علیه کودکان خواهیم بود.
در این میان شناسایی موارد پرخاشگری و آموزش راه های کنترل خشم به افراد و گروه های مختلف جامعه می تواند نقش به سزایی در کاهش خشم و خشونت داشته باشد.
طرح مشترک وزارت ورزش و جوانان و شهرداری برای کنترل خشم
میزان نزاع‌ها و حتی قتل‌های ناشی از خشم، ضرورت توجه به این موضوع و اجرای اقدامات لازم جهت نهادینه کردن راه‌های کنترل خشم بین افراد جامعه و افزایش آستانه تحمل مردم را نشان می‌دهد. قوانین بازدارنده می‌تواند سبب کاهش خشونت در جامعه شود. روش‌هایی مانند ایجاد مراکزی برای جلوگیری و یا کنترل خشم که می‌تواند هم در بعد آگاهی‌بخشی تک تک افراد اجتماع موثر باشد و هم از کارکردهای آموزشی و عملی در راستای کاهش میزان خشم و خشونت رفتاری برخوردار باشد.
مدیر کل سلامت شهرداری تهران در این خصوص می گوید: مرکز پیشگیری و کنترل خشم با همکاری وزارت ورزش و جوانان و با هدف آموزش راه‌های کنترل خشم به شهروندان راه اندازی می شود و در تلاشیم تا پایان سال بتوانیم این مراکز را در ۲ منطقه دیگر شهر تهران نیز احداث و به بهره برداری برسانیم.مناطق بعدی برای احداث این مراکز به احتمال زیاد مناطق ۲ و ۱۹ خواهند بود .
به گفته گلمکانی در مراکز پیشگیری و کنترل خشم ، کارشناسان و متخصصان مجرب مسئولیت آموزش و مشاوره شهروندان را بر عهده خواهند گرفت و ضمن ارایه خدمات مشاوره ای نسبت به توزیع اقلام آموزشی در مورد کنترل خشم مانند بروشور و سی دی نیز اقدام خواهد شد. نحوه کنترل خشم، کنترل محیط، عوامل تاثیر گذار بر خشم و... از جمله مواردی است که در آموزش های این مراکز مورد توجه و تاکید قرار می گیرد.همچنین مشاوره و آموزش پیشگیری و کنترل خشم برای تمام گروه های سنی صورت می گیرد و از این بابت محدودیتی برای مراجعه شهروندان به این مراکز وجود ندارد
مدیر کل سلامت شهرداری تهران می افزاید:علاوه بر افرادی که نمی توانند خشم خود را کنترل کنند و اکثر مواقع خشمگین هستند، کسانی که در معرض خشم دیگران قرار دارند نیز جزو گروه های هدف مراکز پیشگیری و کنترل خشم محسوب می شوند.براساس برنامه ریزی های صورت گرفته تلاش خواهد شد تا تعاملات مثبتی با مراکز مختلف از جمله مراکز آموزشی مانند مدارس و دانشگاه ایجاد شود تا گروه های هدف راحت تر شناسایی شده و در صورت نیاز متخصصان و کارشناسان برای آموزش گروهی به این مراکز مراجعه کنند. همچنین در تلاشیم تا ارتباط دوسویه بین خانواده ها و این مراکز ایجاد شود و شهروندان خود برای حل مشکلاتشان و استفاده از خدمات مشاوره ای به این مراکز مراجعه کنند.
وی با بیان اینکه اولین مرکز پیشگیری و کنترل خشم در یکی از سراهای محلات منطقه ۷ ایجاد می شود می گوید: براساس امکانات و میزان نفوذ و مشکلات ساکنین هر منطقه، مراکز بعدی مکان یابی و احداث خواهد شد و در تلاشیم تا این مراکز به صورت محلی ایجاد شوند تا دسترسی آسان تمامی شهروندان به مراکز فراهم شود.
حجت‌الاسلام امرودی معاون اجتماعی شهردار تهران نیز در این زمینه می‌گوید: طرح ایجاد مراکز کنترل خشم طرحی است که از ناحیه وزارت ورزش و جوانان مطرح شده و در اداره کل سلامت ما پیگیری می شود. بحث بودجه به کارگیری نیروی انسانی و مکان‌هایی که قرار است این مراکز ایجاد شود، در حال بررسی است و به زودی شاهد راه‌اندازی نخستین مرکز کنترل پیشگیری از خشم خواهد بود.
اما وعده معاون اجتماعی شهردار تاکنون محقق نشده است. مدیران شهری یک روز خبر از افتتاح این پروژه در سراهای محلات میدهند و روز دیگر می گویند کلینیک مجزایی برای کنترل خشم ایجاد خواهند کرد.
دکتر گلزاری معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در جلسه ستاد ملی ساماندهی امور جوانان، یکی از برنامه های این ستاد در آینده را بررسی و تصویب طرح ایجاد مراکز پیشگیری و کنترل خشم جوانان عنوان می کند و می گوید: از آنجا که بسیاری از مسائل و مشکلات موجود در جامعه حاصل عدم کنترل و برخورد منطقی با موضوع خشم و خشونت می باشد ابراز امیدواری کرد با ایجاد این مراکز بتوان برای رسیدن به محیط اجتماعی آرام و امن تری گامی برداشت.
بهمن بهمنی مدیر کل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان نیز در این زمینه می‌گوید: مراکز پیشگیری و کنترل خشم را شهرداری تهران با نظارت تخصصی و حرفه‌ای این وزارتخانه راه‌اندازی می‌کند و این مراکز توسط روانشناسان دارای مجوز کار اداره می‌شود.
او ادامه می‌دهد: قرار است امکانات فیزیکی و بخشی از هزینه‌های مالی برعهده شهرداری باشد و آیین‌نامه‌های نظارتی و تخصصی و به‌کارگیری نیروی انسانی سهم ما که در حال حاضر وزارت ورزش و جوانان، سهم خود را در این پروژه انجام داده و قراراست.
بهمنی تاکید می‌کند: تمامی اقدامات لازم از جمله آموزش افراد متخصص از سوی ما انجام شده. مجوزکار کادر متخصص به کار گرفته شده در این مرکز مجوز از سوی سازمان نظام روانشناسی صادر شده و آنان آموزش‌های خاص کنترل خشم را زیر نظر متخصصان با نظارت وزارت ورزش و جوانان گذرانده‌اند. تربیت نیروی متخصص سایر مراکز کنترل خشم نیز در همین مرکز اولیه صورت می‌گیرد و آنها کارورزی‌های خود را انجام میدهند.
او می‌گوید: مردم با مراجعه به مراکز کنترل خشم درباره ماهیت احساسات خود از جمله احساس خشم آموزش می‌بینند و نسبت به علل ایجاد احساس خشم، راه‌های کنترل آن و تبدیل آن به روش‌های ابراز خشم رشد یافته، آگاهی پیدا می‌کنند. درمراکز کنترل خشم به روانشناسان دیگر نیز در زمینه راه‌های کنترل خشم آموزش داده می‌شود تا بتوانند درمراکز کنترل خشم سایر مناطق شهرداری تهران نیز که قرار است راه‌اندازی شود، به کار مشغول شوند.
تعرفه های پیشگیری خشم چقدر است؟
خدمات و تعرفه مراکز کنترل خشم چگونه تنظیم شده است؟ بهمنی در این زمینه می‌گوید: خدمات ارائه شده در این کلینیک‌ها به آموزش عمومی و خدمات کلینیکی تقسیم می‌شود و آموزش‌های عمومی به صورت کارگاهی برگزار می‌شود و میزان پرداختی مراجعه‌کنندگان بسیار کم و در حد رایگان است. سایرخدمات کلینیک‌های کنترل خشم نیز با قیمت بسیار پایین عرضه می‌شود.
آخرین وضعیت کلینیک های خشم
با گذشت ماه ها از وعده افتتاح اولین کلینیک خشم هنوز خبری از اجرای شدن آن نیست. نجم‌الدین محمدی مدیرکل طرح‌های ملی وزارت ورزش و جوانان می گوید: برای راه‌اندازی مراکز پیشگیری و کنترل خشم منتظر مهیا شدن فضای فیزیکی آن از سوی شهرداری تهران هستیم. شهرداری تهران قول داده است که فضای فیزیکی لازم در خانه نیلوفر واقع در منطقه ۷ تهران را مهیا کند که پس از تحقق این امر، نخستین مرکز پیشگری و کنترل خشم راه‌اندازی می‌شود.
او درباره نحوه همکاری وزارت بهداشت در این مراکز می گوید: دستگاه‌های مختلف در زمینه تأمین سلامت روان وظایفی دارند و با توجه به آنکه یکی از ادارات وزارت بهداشت و اداره سلامت روان است، این وزارتخانه نیز برای همکاری در راه‌اندازی مراکز پیشگیری و کنترل خشم اعلام آمادگی کرده است. این مراکز پس از راه‌اندازی در تهران، در شهرهای دیگر کشور نیز تأسیس شود.
ایجاد مرکز جامع خدمات مشاوره ای و روانشناسی در تهران
بسیاری از مشکلات اجتماعی پیوندی ناگسستنی و رابطه نزدیکی با یکدیگر دارند. چنانچه هرگاه فقر، بیکاری و... افزایش یابد به تبع آن آسیب‌های اجتماعی دیگر نیز افزایش می‌یابد و بروز خشونت هم بیشتر می شود.
در این میان خدمات مشاوره ای می تواند به افرادی که گرفتار آسیب های اجتماعی هستند بسیار مفید و تاثیر گذار باشد، اما متاسفانه عدم آگاهی و هزینه های بالای خدمات مشاوره ای باعث شده که بسیاری از اقشار جامعه نتوانند از این خدمات بهره مند شوند.
احداث مرکز جامع خدمات مشاوره ای و روانشناسی در تهران هم می تواند خبر خوبی برای پایتخت نشینان باشد. مرکز که در حوزه های مختلف نسبت به ارایه مشاوره، مددکاری، خدمات پیراپزشکی و... اقدام خواهد کرد و به گفته مدیر کل سلامت شهرداری تهران در این مرکز از اعتیاد گرفته تا تربیت فرزندان، طلاق، مشاوره حقوقی خانواده ها، مددکاری و... به شهروندان مشاوره داده خواهد شد. هزینه ای که در این مراکز و همچنین مراکز پیشگیری و کنترل خشم از مراجعه کنندگان دریافت می شود، بسیار کمتر از آنچیزی است که به صورت معمول توسط مشاوران و رونشناسان اخذ می شود تا همه اقشار با هر سطح درآمدی بتوانند از خدمات این مراکز بهره مند شوند.
به اعتقاد متخصصان و روانشناسان اگر چه امکان حذف خشم وجود ندارد اما می توان خشم را کنترل کرده و نسبت به کاهش آن اقدام کرد که این مهم تنها با آگاه سازی و آموزش افراد جامعه و کاهش زمینه ها و عوامل ایجاد خشونت امکان پذیر است.
