پایگاه خبری تحلیلی صبح تهران | sobheterhan.com

•    ادعای پیشگیری و خودروهای معیوب

این‌که شروع فصل سرما علاوه بر نگرانی‌های همیشگی از جمله بیکاری کارگران ساختمانی و افزایش خطر گازگرفتگی، بالارفتن آمار سرماخوردگی، یخ‌زدگی معابر و ... همیشه با افزایش آلودگی هوا همراه است، همان‌طور که در مقدمه نیز گفتیم، حدیث مکرر و هر ساله‌ای است. در این میان اما حرف‌های مسوولانه نیز گاه تکراری و بدون خروجی‌های مفید است. هر سال همزمان با این روزها مسئولان به یاد اتخاذ سیاست‌هایی پیشگیرانه می‌افتند. اما اگر قرار بود آن سیاست‌ها کارآمد باشد، حالا رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای تهران نباید همچنان از ادامه روند جعل‌کردن برگه‌های معاینه فنی خودروها خبر می‌داد؛ برگه‌هایی که باید حافظ جان مردم باشند اما اگر دروغ بگویند می‌توانند به همان اندازه بلای جان مردمان شوند. حافظی می‌گوید از ماه‌ها پیش درباره «شبکه جعل برگه‌های معاینه فنی خودرو» هشدار داده بود اما به گفته او هیچ اقدام قضایی و انتظامی تا امروز در این‌باره صورت نگرفته است.
این در حالی است که مسئولان شهرداری معتقدند معاینه ‌فنی اصولی خودروها می‌تواند تا 20 درصد به کاهش آلودگی هوا کمک کند و از این روست که آنها بر انجام سالانه معاینه خودروها اصرار دارند. شهرداری تهران بر همین اساس مراکز متعددی برای معاینه‌فنی در نظر گرفته است که البته هر ساله می‌بینیم خبر از این منتشر می‌شود که به موازات آن شبکه‌های جعل برگه‌های معاینه‌فنی هم تشکیل شده است.
حافظی با اشاره به اینکه بارها درباره این موضوع مصاحبه کرده است، می‌پرسد آیا قوه قضاییه و نیروی انتظامی رصد نمی‌کنند؟ به گفته او به مجرد اینکه جایی کلمه‌ای درباره قوه قضاییه روی سایت‌ها و رسانه‌ها منتشر می‌شود اخبار آن رصد می‌شود و به اطلاع مسئولان قوه قضاییه می‌رسد اما اینکه چرا هنوز هیچ اقدامی صورت نگرفته است، مشخص نیست. رئیس کمیسیون سلامت و خدمات شهری شورای شهر تهران این‌بار تصمیم‌ گرفته است که «به صورت رسمی و کتبی» از پلیس و قوه‌قضاییه بخواهد که موضوع جعل برگه‌های معاینه‌ فنی را دنبال کنند. پیش از این هم حافظی راهکارهایی برای جلوگیری از جعل این برگه‌ها پیشنهاد کرده بود. به عقیده او باید زیرساخت‌های صدور برگه معاینه‌فنی اصلاح شود و با یک بانک اطلاعاتی از خودروها مشخص شود کدام‌شان معاینه فنی دارند و کدام ندارند تا دسترسی به این اطلاعات برای مسئولان فراهم شود و خودروها نتوانند برگه جعلی که در این بانک ثبت نشده است داشته باشند. او همچنین ایجاد شبکه جامعی برای اتصال تمام مراکز معاینه‌ فنی به یکدیگر را راهکار بعدی می‌داند. ضمن اینکه به عقیده رئیس کمیسیون سلامت شورای شهر تهران باید امکاناتی که این روزها در مرکز معاینه‌فنی بیهقی ایجاد شده در تمام مراکز معاینه‌فنی به کار گرفته شود. در این مرکز عکس خودرویی که معاینه شده است بر روی برگه معاینه‌فنی چاپ می‌شود.کاهش آلودگی هوا نیازمند سیاست‌های پیشگیرانه‌ای است که در تمام طول سال اجرا شوند و با اقدام‌های مقطعی نمی‌توان از آلودگی هوا کاست. با اینکه مسئولان ایرانی همواره در سخنرانی‌ها و همایش‌ها به این موضوع اشاره می‌کنند اما در نهایت تب توجه به موضوع آلودگی هوا با شروع فصل سرما اوج می‌گیرد و در بهار و تابستان فروکش می‌کند. معاینه ‌فنی خودروها هم یکی از همین راهکارها است که احتمالا تا چند ماه دیگر مسئولان بر لزوم اجرای آن تاکید خواهند کرد.

•   تناقض رفع آلودگی هوا با فروش طرح ترافیک

همان‌طور که ایجاد و گسترش شبکه‌های جعل برگه‌های معاینه فنی خودروها با طرح جلوگیری هر ساله با افزایش آلودگی هوا در تناقض است، فروش طرح ترافیک نیز پارادوکسی عظیم در این باره است. این نکته‌ای است که اخیراً یکی از اعضای فراکسیون محیط زیست مجلس هم به آن اشاره کرده است. مهرداد بائوج لاهوتی گفته با بیان اینکه سازمان محیط زیست در برابر معضلات زیست محیطی فقط به ابراز هم‌دردی اکتفا می‌کند،‌ گفته: «اگر بنا به رفع آلودگی ‌هوا در تهران است چرا آرم‌های طرح ترافیک به فروش می‌رسد؟» لاهوتی علاوه بر این خبر داده که 80درصد آلودگی هوای تهران ناشی از تردد خودروها است.
لاهوتی بیان داشته: «محدوده‌هایی که درباره آنها محدودیت‌های ترافیکی اعمال شده است برای کاهش آلودگی هوا در این شرایط قرار گرفته‌اند؛ این در حالی است که با فروش‌آرم‌های طرح ترافیک محدودیت‌ها برداشته می‌شود و فقط نوعی درآمدزایی برای شهرداری محسوب می‌شود».
او همچنین گفته سوخت  غیر استاندارد نیز درصد قابل توجهی از آلودگی هوا را به خود اختصاص داده است. عضو فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی متذکر شده: «ما تأیید نمی‌کنیم که سوخت به طور کامل به استاندارد یورو 4 رسیده است و باید سوخت تاکنون به استاندارد یورو 4 و 5 می‌رسید. وی ابراز داشته: «استاندارد تمامی خودروهای تولیدی کشور تا پایان قانون برنامه پنجم توسعه باید به یورو 4  ارتقا می‌یافت این در حالی است که هم‌اکنون خودروهای یورو 2 با مساعدت موفق به کسب این استاندارد شده‌اند».

•    8هزار دستگاه تاکسی آلاینده در تهران

لاهوتی در ادامه با اعلام اینکه هم‌اکنون 8000 دستگاه تاکسی در سطح شهر تهران تردد می‌کند، اظهار داشته: «این در حالی است که تاکسی‌های موجود عموما مطابق با استاندارد یورو 4نیستند و ایجاد آلودگی می‌کنند». وی افزوده: «محیط زیست باید در مقابل هر عاملی که ایجاد آلودگی در هوا می‌کند از جمله آلودگی خودروها و کارخانه‌های بزرگ و صنعتی و همچنین موتورسیکلت‌هایی که چندین برابر خودرو آلایندگی تولید می‌‌‌کند، واکنش نشان دهد و از ادامه روند فعالیت‌ آنها جلوگیری کند». عضو فراکسیون محیط زیست خانه ملت همچنین با بیان اینکه بر اساس قانون باید 75درصد تردد در سطح شهر توسط  سیستم حمل و نقل عمومی باشد، ابراز داشته: «این در حالی است که هم‌اکنون فقط 25 درصد از سیستم حمل و نقل کشور عمومی است».
   توصيه‌هاي بهداشتي هنگام بروز پديده آلودگي هوا
علاوه بر این‌ها اخیراً مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي به هموطنان توصيه كرد که در هنگام بروز پديده آلودگي هوا، از ماسك مناسب استفاده كنند. اين ماسك بايد از جنس فيبر باشد، نه ماسك پارچه‌اي و نه ماسك دندانپزشكي و بعد از هر بار مصرف بايد تعويض شود.
به گزارش «راه مردم» و به نقل از روابط عمومی این مرکز، هنگام بروز پديده آلودگي هوا، فضاي داخل خانه هم به اندازه هواي بيرون خانه دچار آلودگي مي‌شود كه براي جلوگيري از اين كار بهتر است، هر روز ميزان حرارت وسيله گرمازا را در كمترين حد خود قرار داده تا هواي خانه عوض شود.اين گزارش اضافه مي‌كند: در آلودگي هوا، كودكان بيشتر از افراد ديگر آسيب مي‌بينند و بايد امكانات لازم را براي حفظ سلامتي آنها مهيا كرد. مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت، توصيه كرد: تغذيه مناسب براي كاهش مضرات آلودگي هوا، مهم است به همين منظور مصرف شير و ماست كم چرب، ميوه‌ها و سبزيجات تازه براي دفع مسموميت از بدن به ويژه مسموميت ناشي از سرب بسيار مفيد است.  اين گزارش حاكيست: در هنگام بروز پديده آلودگي هوا، از خوردن فست‌فودها (غذاهاي آماده) و مواد غذايي حاوي مواد نگه دارنده مثل چيپس و انواع كنسرو خودداري كنيد. ذرات ريز ناشي از آلودگي هوا روي سطح پوست مي‌نشينند، بنابراين هنگام شستشوي دست و صورت از آب خالي استفاده نكنيد، زيرا اين ذرات در صورت آميخته شدن با آب، ماده اسيدي ضعيفي را ايجاد مي‌كند كه به مرور باعث پيري زودرس پوست مي‌شود.

مهناز افضلی- آلودگی هوا یکی از مشکلات شهرهای بزرگ و صنعتی است. این آلودگی معمولا در زمستان و فصل‌های سرد اکثرا بیشتر می‌شود که حتی تا حد بحران هم می‌رسد. مضرات آلودگی هوا بر کسی پوشیده نیست ولی چرا در زمستان هوا آلوده‌تر است؟ اولین پاسخی که شنیده می شود وارونگی هواست ولی این وارونگی هوا از کجا می‌آید؟ آلودگی هوا بر اثر فعالیت‌های انسانی بر اثر استفاده و سوزاندن سوخت‌های فسیلی و آلی شروع شد و با شروع انقلاب صنعتی و موتورهای درون‌سوز(خودروها) بیشتر و بیشتر شد. اما طبیعت با این همه جور و ستم در حق او راهکارهایی دارد تا این آلودگی‌ها زیاد بر انسان مخرب اثرات بدی نداشته باشد. وجود جریان‌های هوایی در جهات مختلف، آلودگی‌ها را از محل تولید چه در جهت افقی و چه در جهت عمودی پخش می‌کنند و غلظت آنها را کم می‌کنند. دانشمندان جوشناسی و هواشناسی، جو را بر اساس ویژگی‌های دمایی به لایه‌هایی تقسیم کرده‌اند که پایین‌ترین لایه که ما در آن تنفس می‌کنیم تروپوسفر نامیده می‌شود. تغییرات آب و هوایی، تشکیل ابرها و تجمع آلودگی در این لایه صورت می‌گیرد؛ این لایه در نواحی استوایی تقریبا ۱۳/۵ کیلومتر و در مناطق قطبی بین ۷ الی ۸ کیلومتر ضخامت دارد.(ارتفاع از سطح زمین) وجه مشخصه این لایه وجود رابطه عکس بین ارتفاع و دماست. یعنی هرچی ارتفاع بالاتر دما پایین تر. این سیر نزولی دما از سطح زمین شروع شده و در مرز بالایی تروپوسفر در مناطق استوایی به حدود ۸۰- درجه و در نواحی قطبی به ۵۵ – می رسد.
این اختلاف دما در سطح و هوای بالاتر در لایه‌های بالایی، باعث می‌شود هوای گرم مجاور سطح زمین که سبک‌تر است به طرف بالا صعود کند و چون در این گردش آلودگی‌هایی را که بر سطح زمین تولید شده‌اند با خود بالا می‌برد، آنها را از هوای تنفسی دور می‌کند و در لایه‌های جو پخش می‌کند.
اهمیت این جریان عمودی در کاهش تراکم آلودگی موقعی روشن می‌شود که در آن اختلالی به وجود آید، یعنی همان چیزی که بر اثر وارونگی دمایی جو اتفاق می افتد. در هنگام وارونگی دمایی به جای آنکه دمای هوا با افزایش ارتفاع کاهش یابد، این جهتگیری در بخشی از جو وارونه می شود و در آن قسمت افزایش ارتفاع و افزایش دما همسو می‌شوند. یکی از این وارونگی ها، وارونگی سطحی است، به عبارتی دیگر این وارونگی از سطح زمین شروع می‌شود. هنگامی که وارونگی سطحی رخ می دهد به جای اینکه هوای مجاور سطح زمین نسبت به قسمت‌های بالاتر گرم‌تر باشد، در مقایسه سردتر است. بنابر این هوای مجاور زمین که آلودگی‌ها به آن وارد می شوند، سبکتر نیست تا به بالا صعود کند و با توقف جریان عمودی هوا، آلودگیها در سطح زمین به دام می افتند. اگر شهر یا منطقه ای که آلودگی در آن تولید شده در محاصره موانعی طبیعی مثل کوه ها (نظیر تهران) باشد، از جریان‌های افقی هم جلوگیری می‌شود و بدین ترتیب آلودگی‌ها در همان محلی که رها شده‌اند، انباشته خواهند شد. ولی چرا این وارونگی‌ها در فصول سرد زیادترند؟
برای پاسخ به این سوال باید مختصری با چگونگی تبادل گرما بین جو و سطح زمین آشنا شوید. مقدار گرمایی که در هر دقیقه از طرف خورشید به کره زمین می‌رسد در حدود ۲ کالری بر هر سانتیمتر مربع است. بخشی از این انرژی عظیم در جو جذب و پراکنده می‌شود. از آن مقداری هم که به سطح زمین می‌رسد، در حدود ۱۰ الی ۳۰ درصد بازتابیده می‌شود، که بخشی از این حرارت بازتابیده در جو مجاور جذب می شود. یعنی بطور متوسط ۴۲ درصد انرژی رسیده از خورشید به فضا بر می گردد، ۱۵ درصد در جو جذب شده و می ماند و ۴۳ درصد جذب سطح زمین می‌شود.
البته اینها متوسطی از آمار انرژی هستند و توزیع انرژی رسیده از خورشید در فصل‌های سرد سال عملا متفاوت است. در زمستان تابش خورشید در امتداد مایل به زمین است و انرژی رسیده از آن هم کمتر و به علاوه در روزهای ابری (وجود ۵۰ درصد ابر) تقریبا ۷۸ درصد تابش خورشیدی به سطح زمین نمی‌رسد. برف و ابرها در حدود ۷۸ درصد تابش را باز می‌گردانند. به مین علت است که در فصل سرما وجود ابر، یا برف، باعث کاهش گرمای سطح زمین می‌شود. نتیجه این کاهش این است که لایه های پایینی جو از یکی از منایع گرمایی خود محروم می‌شوند و حتی ممکن است بر اثر مجاورت با زمین سرد از لایه های بالاتر خود هم سردتر باشند و این همان چیزی است که ما آن را وارونگی دمایی هوا می‌دانیم. به همین علت است که وارونگی‌های دمایی اغلب در فصول سرد سال و زمستان اتفاق می‌افتد.
پس وارونگی هوایی چیزی نیست که بتوانیم از وقوع آن جلوگیری کنیم و اگر ما هوا را آلوده نمی‌کردیم احتیاجی به نگرانی و حتی فکر در این مورد نبود مگر از نظر علمی و نه اجتماعی.