اشکان رازمند- چین، چین و باز هم چین! ساخت برنج مصنوعی چندان خبر تازهای نیست، مخصوصا در عصر ارتباطات که خبر به محض تولید، اشاعه میشود. اما با وجود تازه نبودن، دوباره خبر برنج مصنوعی به خبری داغ بدل شده و دهان به دهان و دیگ به دیگ میچرخد. چین که در تولید انواع مصنوعات دستی چیره داشته، پیش از این نیز شیرخشک مصنوعی، تخم مرغ و گوشت غیرواقعی تولید کرده بود، اما حالا به نظر میرسد که پای این محصولات و حتی دستگاههای ساخت این محصولات نیز به ایران باز شده است، بدون اینکه به خریداران اعلام شود برنجی که به نام «برنج ایرانی» میخرند، برنج فرآوری شده است.
اشکان رازمند
چین، چین و باز هم چین! ساخت برنج مصنوعی چندان خبر تازهای نیست، مخصوصا در عصر ارتباطات که خبر به محض تولید، اشاعه میشود. اما با وجود تازه نبودن، دوباره خبر برنج مصنوعی به خبری داغ بدل شده و دهان به دهان و دیگ به دیگ میچرخد. چین که در تولید انواع مصنوعات دستی چیره داشته، پیش از این نیز شیرخشک مصنوعی، تخم مرغ و گوشت غیرواقعی تولید کرده بود، اما حالا به نظر میرسد که پای این محصولات و حتی دستگاههای ساخت این محصولات نیز به ایران باز شده است، بدون اینکه به خریداران اعلام شود برنجی که به نام «برنج ایرانی» میخرند، برنج فرآوری شده است.
فرمولی برای شفته نشدن
گویا برنجهای دانه، خردشده یا به اصطلاح «نرمه» با استفاده از دستگاهی که ابتکار چینیهاست، با اضافه کردن مواد افزودنی اسانس و نشاسته و … تبدیل به برنجهای دان و «واقعی» میشوند. ابتدا برنجها وارد دستگاه میشوند و سپس به خمیری بدل میشوند و این خمیر نیز به نوعی قالببندی یا در واقع رنده میشود و به این ترتیب تبدیل به برنجهای «قدبلند» میشوند. اکنون ایران دارد خودش با وارد کردن دستگاههای تبدیل برنجهای خردشده به برنج دانه، به تولیدکنندههای این «شبه برنج» تبدیل میشود! این برنجهای به دست آمده از خمیر با قیمت حدود کیلویی ۵ هزار تومان وارد بازار شدهاند؛ در حالی که قیمت خرید دولتی برنج در استان گیلان، کیلویی ۶۲۰۰ تومان است و برنج نرمه یا خردهبرنج، قیمتی حدود کیلویی ۱۲۰۰تومان دارد و برنجهای ایرانی نیز با قیمتی بین کیلویی ۷ تا ۹هزار تومان به فروش میرسند. اما قیمت دستگاه برنجساز چند است؟ میگویند این دستگاه حدود ۱۱۰میلیون تومان است و تنظیم دستگاه برای تولید محصول نیز ۳۰میلیون هزینه دارد. محمدهادی رجبی، مشاور راهاندازی خطوط صنعتی و خدمات پس از فروش این دستگاهها میگوید: «20 تا 30 درصد از برنجهای وارداتی از هند و پاکستان میآید؛ برنجهایی که بنا بر آمار گمرک در سال 92 وارد شده، یکمیلیون و319 هزار و729 تن هندی، 177 هزار و623 تن پاکستانی و 498 تن چینی بوده است. این برنجها با عنوان برنج دانه بلند ایرانی به میهمانی سفرههایمان آمدهاند». او گفته چهار ماه آینده این دستگاه را به ایران وارد خواهد شد؛ اما یکسالونیم پیش دو نمونه از دستگاه مزبور به کشور وارد شده و به تولید برنج پرداختهاند؟! اما یکی از تولیدکنندهها که خط تولیدی خود را در بابل راهاندازی کرده است؛ به دلیل شفته شدن برنج تولید شده هنگام پخت، بیشتر محصولش را به کارخانجات بیسکویتسازی و صنایع غذایی میفروشد و نتوانسته سودآوری لازم را داشته باشد. اما تولید کننده دیگر که در کرمانشاه کار میکند با تغییر چندباره «فرمولاسیون» خود، توانسته برنج دانهبلند و خوشپخت تولید کند! در دو سال گذشته با رایزنیها و تغییرات چندینباره «فرمولاسیون» متولیان این امر به شگرد جدیدی دست یافتهاند که ظاهر برنج را در زمان پخت حفظ میکند، اما چگونه؟!
دستگاه به اضافه مواد اولیه
مواد اولیه شامل برنج «نیمدانه» یا به اصطلاح «دانهمرغی»، که بهدلیل خردبودن قبلا به ضایعات تبدیل و خوراک مرغ میشد، به اضافه نشاسته و افزودنیهای خوراکی تولید و به برنج مصنوعی با فرآوری شده تبدیل میشود. البته چینیها در تولید این برنج از نوعی چسب استفاده میکردند که واردکنندگان و تولیدکنندگان ایرانی در اینباره چیزی بروز ندادهاند. تولیدکنندگان این نوع برنج معتقدند که این برنجها حتی میتواند با ویتامینهای «آ» و «ای» غنی شود و برندها، برنج مصنوعی تولیدشده را با عنوان برنج دانهبلند ایرانی در بازار به فروش میرسانند.
این دستگاهها گویا از چین، بهعنوان سازنده این دستگاهها وارد میشود. گرچه با آلمان نیز مذاکراتی انجام شد، اما آلمانیها فروش این دستگاه را منوط به خرید بخشی از برنجهای تولیدی خود کردند و حاضر شدند دستگاه را فقط با فروش مواد اولیه بفروشند. قیمت دستگاههای آلمانی چهار میلیون یورو و دستگاههای چینی با 300 هزار دلار یعنی یک میلیاردتومان خریداری شده است. البته گفته میشود قیمت برای اولین خط تولید این قیمت بوده و برای خطوط بعدی به دلیل سودآوری بسیار بالای این تولید، قیمت تا پنج میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. قیمت برنج «دانهمرغی» هر کیلو 500 تومان خریده میشود و با فرآوریهای انجامشده؛ برنج دانهبلند تولیدشده از پنج هزار تومان به بالا قیمت خواهد داشت.
لزوم نظارت بيشتر مجلس
عباس آريايينژاد، یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی ميگويد: «وقتي كه سود اقتصادي بر سلامت مردم ترجيح داده شود، اين اتفاقهاي افزايش مييابد. بحث تقلب در مواد غذايي روزبهروز درحال افزايش است و يكي از دلايل اين اتفاق، مسئله بحران غذاست كه البته در كل جامعه جهاني وجود دارد. به همين دليل برخي كه وجدان و اعتقادي به نان حلال هم ندارند كالاها و محصولات نامناسب و باكيفيت پايين و نامرغوب وارد سبد غذايي مردم ميكنند.» او ادامه میدهد: «اگر من بخواهم به كميسيون بهداشت مجلس از 100 نمرهای بدهم، قطعا در زمينه پيگيري امنيت غذايي مردم نمره 50 را خواهم داد چراكه اکنون نظارتها، مكانيزه و شسته و رفته نيست. سلامت بايد جزو اولويتها باشد و گستردگي تخلفات مواد غذايي نبايد به حدي برسد كه از توان دولت و مجلس خارج شود. از ابتدا بايد طوري عمل كرد كه اصلا تخلفي انجام نشود. البته قضيه تقلب در مواد غذايي مانند شمشير دولبه است.» پیشتر نیز مجلس درباره مسموم بودن برخی از ارقام برنج خارجی از جمله برنج های هندی اظهار نظر کرده بود، اما هیچ گاه منشاء این آلودگی و احتمال اینکه این برنجها واقعاً برنج نباشد مطرح نشده است. حتی مقامهای رسمی ایرانی از برخی نامهای تجاری بسیار معروف نام برده اند و آنها را حاوی سرب و آرسنیک عنوان کردهاند اما هیچگاه به طور قطعی گفته نشده منشأ این سرب و آرسنیک در برنجها چه بوده است؟!
مصطفي ترك همداني از وکلای دادگستری درباره شکایتاش از وزارت بهداشت و مجلسیان میگوید: «در ادامه رسيدگي به پرونده محصولات لبني داراي روغن پالم، از مرجع قضايي تقاضا كرديم تا به موضوع خمير برنج و خميرمرغ كه بهداشت سلامت مردم را تهديد ميكند نيز رسيدگي كند. اين شكايت به شعبه 15 بازپرسي دادسراي كاركنان دولت ارجاع شده و بازپرس دستور ارجاع موضوع به كارشناسي را داد تا كارشناسان نظر خود را درباره درستي يا نادرستي آلوده بودن محصولات يادشده اعلام كنند.» او درباره خمير برنج میگوید: «متأسفانه برخي كارخانهها برنجهاي نيم دانه را خمير و با دستگاههاي خاص آن را تبديل به برنج معمولي يا همان دانه بلند كرده و تحت عنوان برنج با كيفيت ايراني به فروش ميرسانند كه ما بهدليل نبود نظارت بر اين اتفاق شكايت كردهايم. پيش از اين و در ۲۵ مردادماه چند وكيل از رئيس سازمان غذا و دارو و روساي سابق سازمان استاندارد بهدليل استفاده از روغن پالم در محصولات لبني شكايت كردند كه اين پرونده براي رسيدگي به شعبه ۱۵ دادسراي كاركنان دولت ارجاع شد.» از سویی سازمان استاندارد در واکنش به تولید برنجهای مصنوعی اعلام کرده بود محصولات این دستگاه ها غیرکشاورزی است و توزیع آن در بازار غیر قانونی است. حال که نه وزارت بهداشت و نه سازمان استاندارد این نوع برنج را تایید نمی کنند و حتی آن را غیر بهداشتی و غیرقانونی می دانند دستگاه های نظارتی باید بیش از پیش به این موضوع پرداخته و برای برخورد با متخلفان دست به کار شوند چراکه توزیع این نوع برنج مصداق بارز کلاهبرداری و غش در معامله است. با وجود شکایات و نگرانیهای ایجاد شده، هنوز تصمیم قطعی و جواب مطمئنی از سوی نمایندگان مجلس و ... داده نشده و روند خرید و ورود دستگاه به ایران برای تولید برنج مصنوعی
ادامه دارد.به هر حال با توجه به رسانهای شدن تولید برنج دانه بلند ایرانی، از ضایعات که توسط دستگاههای وارد شده چینی تهیه میشود باید دستگاههای نظارتی ذیربط چون وزارت بهداشت با محوریت سازمان غذا و دارو و وزارت صنعت معدن و تجارت با محوریت موسسه استاندارد وارد میدان شوند و با بررسی کارشناسی این موضوع که امنیت غذایی مردم را نشانه گرفته است با متخلفان احتمالی برخورد کنند.